HÜSEYİN GÜLTEKİN
1- Ahsen-i Takvim üzere yaratılmıştır
İnsan, Allah tarafından en güzel biçimde (ahsen-i takvim üzere) yaratılmıştır. O, Cenâb-ı Hakk’ın antika bir san’atıdır ve en nâzik ve nâzenin bir mu’cize-i kudretidir. Allah’ın bütün isimlerinin cilvelerine mazhardır. İnsanın yaratılışına dair bir ayette Allah, insanı çeşitli evrelerden geçirdikten sonra onu tamamlayıp şekillendirdiğini ifade buyurmuştur: “Sonra ona en uygun şeklini verdi. Ona ruhundan üfledi. Size kulaklar, gözler, gönüller verdi. Ne az şükrediyorsunuz?” (Secde, 32/9) Bütün bu özellikleriyle o, Cenab-ı Hakk’ın, diğer canlıların dışında müstesna olarak yarattığı bir mahlûkudur ve bütün âlemde ayrı bir konuma sahiptir.
2- Mahlûkatın en Şereflisidir
İnsan, yaratılan diğer tüm varlıklardan üstün kılınmıştır. Öyle ki Allah, meleklerden insana secde etmelerini istemiştir. Bu secde, tapınma manasına değil saygı gösterme ve üstünlüğünü kabul etme manasınadır. Cenab-ı Hak, bir ayet-i kerimede, “Muhakkak ki biz Ademoğlunu şerefli kıldık.” (İsra, 17/70) buyurmuştur. Bu şerefin göstergesi olarak insanın kara ve denizlerde taşıtlara binerek seyahat edebilmesi ve diğer canlılardan farklı olarak güzel ve temiz nimetlerle beslenmesi anlatılır. Nitekim at ve deve gibi hayvanlar insanlardan büyük olmalarına rağmen kolaylıkla insanlara itaat ederler.
3- Yeryüzünde Allah’ın halifesidir
Cenab-ı Hak, Fâtır Suresi 39. ayette şöyle buyurmaktadır: “Sizi yeryüzünde halifeler yapan O’dur. Artık kim küfrederse; küfrü kendi aleyhinedir. Kâfirlerin küfrü rableri katında gazabı arttırmaktan başka bir sonuç doğurmaz; şu halde kâfirlerin küfrü ancak kendi ziyanlarını arttırır.” Buradaki hilafetten kasıt, insanın, yeryüzünü imar ve ıslah etmesi, Cenab-ı Allah’ın emirleri doğrultusunda bir hayat sürmesidir. Yeryüzünde Allah’ı temsil etmesi, O’nun yerini alarak tasarrufta bulunması anlamına gelmez. Kendisine verilen irade ve kabiliyetler de, ancak bu şekilde bir halifeliğe müsaade etmektedir.
4- Alemin küçük bir fihristidir
Hazreti Ali şöyle der: “Sen, kendinin küçük bir varlık olduğunu zannedersin. Hâlbuki senin içinde, o büyük âlem dürülmüştür.” İnsan, milyarlarca gezegen ve yıldızdan oluşan kâinata kıyasla oldukça küçük bir cisme sahiptir. Ne var ki Allah katında sahip olduğu değer ve Cenab-ı Hakk’ın mahiyetine yerleştirmiş olduğu özelliklerden dolayı o, kâinatla eşdeğerdir, adeta kâinatın küçük bir örneğidir. Allah, muhtelif mahlûkatına muhtelif isimleriyle tecelli ederken insana isimlerinin hepsiyle birden tecelli etmektedir. İnsan küçük bir âlem olduğu gibi, âlem dahi büyük bir insandır. Âlemde ne varsa örnekleri insanda vardır.
5- Allah’ın muhatabıdır
Cenab-ı Allah, “Ey insanlar! Siz hepiniz Allah’a muhtaçsınız.” (Fatır Sûresi, 35/15) buyurarak insanın hakikatte Allah dilemediği sürece hiçbir şeye gücünün yetmeyeceğini, dolayısıyla her şeyiyle kendisine muhtaç olduğunu belirtmiştir. Böyle muhtaç bir varlığın, Allah’a muhatap olması ne büyük bir nimet, ne büyük bir mazhariyettir. Dünyevî makam ve rütbe sahiplerinin bile bir alt rütbedekine iltifat etmediği düşünülecek olursa Alemlerin Rabbi’nin, insanı muhatap alması, ona nasihatlerde bulunması, yer yer iltifat etmesi çok büyük bir lütuftur.
Kur’an’ın nuruyla bakanlar insanın sahip olduğu bu mazhariyeti görebilmektedir.
6-Büyük emanetin taşıyıcısıdır
Cenab-ı Hak Ahzâb sûresinin (Ahzab Sûresi, 33/72) şöyle buyurmuştur: “Biz emaneti göklere, yere, dağlara teklif ettik de onlar bunu yüklenmekten kaçındılar. Zira sorumluluğundan korktular, ama onu insan yüklendi.”
Burada emanetten kastedilen şey, akıl ve iradedir. Allah bu âyet-i kerimede temsil yoluyla bizlere şunu anlatmaktadır; irade ve akıl aslında o kadar büyük emanetlerdir ki sizin gözünüzün önünde en büyük varlıklar olan dağlar ve gökler bile aslında bu emaneti, bu sorumluluğu taşıyamazlar. Hakkıyla bilseniz aslında bu çok büyük bir sorumluluktur ve yerine getirirken tir tir titremek gerekir. Böyle önemli bir emanetin insana yüklenmesi, Cenab-ı Allah’ın, insana verdiği değerin ayrı bir göstergesi olması itibariyle de önemlidir.
