Caner Kaygısız
Hem “uyumak” hem de uyanmak anlamına gelebilen (he-cim-dal) kökünden türeyen “teheccüd” kelimesi, “uykuyu gidermek, uyanmak, gece bir süre uyuduktan sonra uyanmak” gibi manalara gelir. Terim anlamı ise “Yatsı namazının ardından fecre kadar geçen süre içinde uykudan kalkıp namaz kılma ve bu süre zarfında kılınan nafile namaz, gece namazı” şeklinde tanımlanmıştır.
Kur’an-ı Kerim’de Teheccüd
Gece ibadeti gecenin sessizliğinde kalkıp ölümün küçük kardeşi uykunun örtüsüyle kaplanmış dünyada geceyi ihya etmek yani diriltmektir ki, Kur’an-ı Kerim’de geceyi ihyanın önemi birçok ayette vurgulanır. Bunların bir kısmında doğrudan Peygamber Efendimiz, bazılarında ise bütün inananlar muhatap alınır. Hatta Âl-i İmrân suresinin 113. ayetinde ehl-i kitaptan geceleri Allah’ın ayetlerini okuyup secdeye kapanan bir topluluktan övgüyle söz edilir. Teheccüd namazı, adını İsrâ suresinin 79. âyetinde geçen “tehecced” (teheccüd namazı kıl) kelimesinden almıştır. “Sana mahsus olmak üzere gecenin bir kısmında kalkıp Kur’ân oku, teheccüd namazı kıl. Böylece Rabbinin seni makam-ı mahmûda eriştireceğini umabilirsin.”
Hadislerde Teheccüd
Daha peygamberliğinin başlangıcında Müzzemmil suresinin nüzulünden (73/1-7) itibaren her gece teheccüde kalkan Peygamber Efendimiz, bir hadislerinde farzlardan sonra en faziletli namazın teheccüd olduğunu belirtir. Bir diğer hadislerinde ise “Gece namazını kılın; çünkü bu sizden önceki salih kulların devam ettiği, Allah’a yaklaşmaya vesile olan, günahları örten ve engelleyen bir ibadettir.” buyurur. Ayrıca hanımlarını, kızı Fâtıma ve damadı Hz. Ali’yi uyanamadıkları zaman bizzat uyandırıp gece namazına kaldırmış, bu davranışını ümmetine de tavsiye ederek gece namazı için birbirini uyandıran eşlere hayır duada bulunmuştur.
Nasıl ve Ne Zaman Kılınır?
Teheccüdün vakti, yatsıdan sonra imsak vaktine kadar geçen süredir. Teheccüd namazı en az iki rekât olarak kılınır; ancak üst sınırı konusunda farklı görüşler vardır. Çoğunluğa göre her iki rekâtta bir selam verilerek kılınması daha iyidir. Kıraat açık bir şekilde yapılacaksa, başkalarına rahatsızlık vermemeye dikkat edilmelidir.
Vitir namazı, teheccüd namazından sonra kılınabilir. Bu durumda, sekiz rekât teheccüd ve üç rekât vitir olmak üzere geceleyin toplam on bir rekât namaz kılmak sünnete uygun sayılmıştır. Bununla birlikte, gece kalkamama ihtimali varsa, vacip olan vitir namazını yatsının ardından kılmak daha faziletli olur. Teheccüd namazı için yatsıdan sonra bir süre uyuyup uyanmak gereklidir.
Az da Olsa Devamlı Kılmak
Allah resulü, alışkanlık hâline getirenlerin teheccüd namazını terk etmesini hoş karşılamazdı. Ama düzenli olarak gece namazı kılan biri niyeti kalkmak olduğu hâlde kalkamadığında da kalkmış gibi sevap alacağını ifade etmişti. Kendisi de teheccüd namazını hiç aksatmaz, eğer kılamazsa gece kılamadığı namaz yerine gündüz daha fazlasını kılardı.
Gecenin Sessizliğinde Rab İle Dertleşme
Günlük işlerin insanı meşgul etmediği, sakin ve sessiz bir vakitte, kişinin dikkatini namaza ve ibadete yoğunlaştırabilmesi daha kolaydır. Gece, Rabbiyle baş başa kaldığında dualarla içini dökme imkânı bulması, insana ruhsal bir derinlik kazandırır. Teheccüdü alışkanlık hâline getirmek için, başlangıçta namazı kısa tutabiliriz. İmsak vaktine yakın bir zamanda kılmak ve vakti girdikten sonra sabah namazını kılmak, teheccüd namazını kolaylaştıran yöntemlerdendir. Bu sayede günlük virdimizin bir kısmını teheccüd ile sabah namazı arasında okuyabiliriz.
Son yıllarda yaygınlaşan teheccüd boy Kur’an’lar ile hatimle teheccüd kılma imkânı da ortaya çıkmıştır. Her ne kadar Hanefî mezhebine göre namazda kıraati Mushaf’tan yapmak uygun görülmese de bazı âlimlerimiz nafile namazlarda bu yöntemi teşvik etmektedir. Daha fazla Kur’an okuma imkânı sunan bu uygulamanın, namazdaki huşuyu artıracağı ve gece ibadetlerine derinlik katacağı aşikârdır.
