Dr. Deva
Soru:
Amerika’da yaşıyorum, fazla kilolarım var. Vücut kitle indeksim 40 civarında. Kilo veremememin sebebi, açlık ve tokluk hormonu denilen ghrelin ile ilgili olabilir mi? Bu hormonla ilgili ilaçlar ya da takviyeler benim derdime deva olur mu, zayıflayabilir miyim?
(Rumuz: Şişman)
CEVAP:
Saygıdeğer kardeşim, öncelikle şişmanlık ve buna bağlı metabolik sendromun tıp literatüründe artık bir hastalık olarak değerlendirildiğini bilmemiz gerekir. Bu hormon hakkında sorunuza cevap vereceğim; bununla birlikte, yerimiz yeterli olmadığı için obezite ile ilgili bazı önemli bilgileri de başka bir sayıda ele almaya çalışacağım.
Mide Boşaldıkça Konuşan Hormon
Ghrelin hormonu, mide iç duvarındaki hücrelerde üretilen peptit bir hormon olup açlığın düzenlenmesinde vazife görür. Açlık ve tokluk döngüsünde kilit rol oynar. Mide boşaldıkça ve vücudun enerjiye ihtiyacı oldukça salgılanır. Bu durumlarda bu hormon vesilesiyle beyne sinyaller gönderilir ve yeme arzusu tetiklenir. Hipotalamusta bulunan açlık merkezini etkileyerek iştahı artırır. Yemek yediğimiz zaman ghrelin seviyeleri düşer. Midenin boşalmasıyla bu seviye artmaya başlar. Bu da bir sonraki öğün için besin arayışını artırır. Ghrelin hormon seviyesi yemek alışkanlıkları, stres, uyku ve diğer hormonlardaki değişikliklerden etkilenir. Ghrelin’in enerji dengesinde de rolü vardır. Vücuttaki yağ depolarının kullanımını artırarak metabolizmayı hızlandırır ve enerji harcanması ile kilo kaybı gerçekleşir.
Yemek yemek sadece beslenme ihtiyacımızı karşılamaz, aynı zamanda bize hediye edilmiş olan bir zevk vesilesidir. Bu haz ortaya çıkarken vücudumuzda enteresan kimyasal reaksiyonlar meydana gelir. İşte bu reaksiyonların müsebbibi midede üretilen “ghrelin” hormonudur. Diğer adı iştah hormonu olup, ilk defa 1999 yılında farelerin midelerinde tespit edilmiştir.
Obezitenin Ardındaki Hormon
Ghrelin seviyelerindeki dengesizlikle obezite arasında ilişki olduğu yapılan çalışmalarda belirtiliyor. Bu hormonun düzenlenmesi ile kilo kontrolü yapılabileceğini destekleyen çalışmalar mevcut. Bu hormondaki işleyiş beslenme alışkanlıklarımızı, kilo kontrolünü ve hatta yaşam tarzımızı etkiler. Beslenme uzmanları ve endokrinologlar ghrelin hakkında yoğun çalışmalar yapıyor.
Yapılan çalışmalarda ghrelin hormonunun yüksek seviyelerde olması ile obezite arasında ilişki tespit edilmiştir. Düşük seviyede olması ise bazen istenmeyen kilo kayıplarına yol açar. Bu nedenle, ghrelin hormonu vücut ağırlığının düzenlenmesinde karmaşık bir faktör olarak değerlendirilir. Beslenme alışkanlıkları, uyku düzeni, stres seviyeleri ve hormonal dengeler gibi birçok faktör, ghrelin seviyelerini etkileyebilir.
Bütüncül Tedavi Yöntemleri
Her ne kadar ghrelin hormonunun obezite tedavisindeki rolü araştırılsa da tek başına bu tedaviler bir can simidi olarak değerlendirilmemeli, meseleye bütüncül nazarla bakılmalıdır. Yani diyet, egzersiz, yemek alışkanlıklarının değiştirilmesi, stres kontrolü ve varsa diğer hormon bozukluklarının düzeltilmesi dikkat edilmesi gereken tedbirler arasındadır.
Ghrelin Seviyesi Nasıl Düşürülür?
- Öncelikle vücut kitle indeksinizi ölçün ve bu endekse uygun olabilecek seviyedeki kilonuzu koruyun.
- Uyku kalitenize önem verin çünkü uyku düzensizliği ya da yetersiz uyku ghrelin seviyesini artırır.
- Vücudunuzda yağ oranının yüksek olması düşük ghrelin seviyesi olduğuna işaret eder. Bu yüzden kas kütlenizi artırmalısınız.
- Yüksek proteinli gıdalar tüketmeye özen gösterin.
- Strese karşı tepkilerinizin kontrolünü sağlayın, gerekliyse terapi veya ilaç tedavisinden kaçınmayın.
Ghrelin Normalden Düşük Veya Yüksekse Ne Olur?
Vücudumuzdaki ghrelin seviyesinin normalden düşük veya yüksek olması durumunda şu hastalıklar ortaya çıkabilir:
Düşükse:
Kronik gastrit
Fonksiyonel dispepsi
H. Pylori enfeksiyonu
İrritabl bağırsak sendromu (İBS)
Yüksekse:
Anoreksiya nervoza
Kaşeksi
Çölyak hastalığı
İnflamatuar bağırsak hastalığı (İBH)
Prader-Willi sendromu
