Yusuf Ünal
De ki: “İşleri yönünden ahirette en büyük kayba uğrayanların kimler olduğunu bildireyim mi? Onlar o kimselerdir ki, dünya hayatında yaptıkları işlerin karşılıkları hep boşa gidecektir! Hâlbuki güzel güzel işler yaptıklarını sanırlar.”
(Kehf suresi, 18/103-104)
Bir insan yıllarca ibadet edip güzel işler yapabilir; hayır işlerinde bulunabilir, infak edebilir… Ancak bir gün gelir, farkında bile olmadan yaptığı hatalar yüzünden tüm bu güzel ameller, kum saatinden akan kum taneleri gibi kayıp gider. Kur’an-ı Kerim’de, amelleri geçersiz kılacak bu türlü tavır ve tutumlara dair pek çok uyarı vardır. Bu durum “boşa çıkarmak, silip yok etmek” anlamlarına gelen “ihbat” kavramıyla ifade edilir. Peygamber Efendimiz, sevapları eritip bitiren günahlardan Allah’a sığınmayı tavsiye etmiştir. Buhârî, hadisişerifleri topladığı eseri el-Câmiu’s-Sahîh‘te bir başlık açarak, “Müminin farkına varmadan amelinin boşa gitmesinden korkması” konusunu işlemiş ve sahabenin bu husustaki hassasiyetine örnekler vermiştir.
Peki, bir mümin, hangi hatalar yüzünden amellerinin boşa gideceğini fark edemez? Kur’an-ı Kerim, bu tehlikeyi pek çok ayette açıkça bildiriyor. Üstelik bu ayetler yalnızca iman etmeyenleri ya da münafıkları muhatap almıyor; aynı zamanda Müslümanların da bu hatalara düşebileceğini bildiriyor. Gelin, amellerimizi boşa çıkarabilecek beş davranışı birlikte inceleyelim.
1. İyiliği başa kakmak
İyilik yapmak, dinimizin en çok teşvik ettiği davranışlardandır. Ancak bir iyiliğin gerçekten değerli olabilmesi için başa kakılmaması gerekir. Kişinin yaptığı iyiliği sürekli hatırlatması ya da iyilik yaptığı kimseden karşılık beklemesi, iyiliğin sevaplarını sıfırlayabilir. Bakara suresinin 264. ayetinde, yapılan iyiliği sürekli gündeme getirmenin, sadakları boşa götüreceği belirtilmiştir. Bu yüzden en güzel yol, iyilik yapılan kişinin bilinmemesi ya da iyiliğin unutulmasıdır.
2. Peygamberimize karşı saygısız davranmak
Efendimize yapılan saygısızlık, aynı zamanda onu peygamberlikle görevlendiren Allah’a da yapılmış olur. Hucurât suresinin ikinci ayetinde, Peygamberimize yüksek sesle hitap etmenin ve onunla laubali bir şekilde konuşmanın, insanın amellerini boşa çıkaracağı açıkça belirtilmiştir. Peygamberimizin yanında sesini yükseltmek bile Cenabıhak tarafından hürmetsizlik olarak kabul edilip amellerin iptaline sebep oluyorsa, Peygamberimizin getirdiği mesajlara saygısız davranmak, kendi arzu ve düşüncelerini onun isteklerinin üstünde tutmak, elbette ciddi mahrumiyetlere ve ilahi cezalara yol açar.
3. Gösteriş yapmak amacıyla amel işlemek
Bir hadisişerifte, ilimle meşgul olmuş ve ömür boyu Kur’an okumuş birinin mahşer günündeki durumu anlatılır. Allah, bu kişiye verdiği nimetleri hatırlatıp sorar: “Peki, bu nimetlere karşılık sen ne yaptın?” Adam, “İlim tahsil ettim, öğrenci yetiştirdim ve senin rızan için Kur’an okudum.” der. Bunun üzerine Allah, “Yalan söylüyorsun! Sen, âlim desinler diye ilim öğrendin. Ne güzel okuyor desinler diye Kur’an okudun. Bunlar da senin hakkında zaten söylendi.” buyurur ve o kişi, görevli meleklerce yüzüstü cehenneme atılır.
4. İlahi Emirleri Hoş Görmemek
Muhammed suresinin dokuzuncu ayetinde, Allah’ın emirlerini beğenmeyenlerin amellerinin geçersiz olacağı belirtilir. İnsan, dinin emir ve yasaklarına her zaman uyamayabilir. Bununla birlikte kişi kabahati kendinde görüp tövbe ederse Allah’ın onu affedeceği umulur. Ancak Allah’ın emirlerini hoş görmemek; yasaklarından rahatsız olmak imanla izah edilemez. “Bu zamanda bunlar nasıl geçerli olabilir?”, “Bunlar, eski zaman hükümleri!” gibi ifadeler, imandan çıkıp küfre girmeye sebep olan sözlerden kabul edilir.
5. Adaletin Gerçekleşmesine Mâni Olmak
Adalet, İslam’ın temel değerlerinden biridir. Dinimizde adaleti sağlamak teşvik edilmiş ve adaletli insanlar övülmüştür. Buna karşılık, adaletin gerçekleşmesini engellemeye çalışmak, büyük günahlar arasında kabul edilir. Âl-i İmrân suresinin 21 ve 22. ayetlerinde, adaletin engellenmesine çalışanlar, Allah’ın ayetlerini inkâr edenler ve peygamberleri öldürenler bir arada anılmıştır. Bu kişilerin hepsinin can yakıcı bir azaba uğrayacağı, yaptıkları her şeyin hem bu dünyada hem de ahirette boşa gideceği ve onları bu durumdan hiç kimsenin kurtaramayacağı belirtilmiştir.
