Yusuf Ünal
De ki: “İşleri yönünden ahirette en büyük kayba uğrayanların kimler olduğunu bildireyim mi? Onlar o kimselerdir ki, dünya hayatında yaptıkları işlerin karşılıkları hep boşa gidecektir! Hâlbuki güzel güzel işler yaptıklarını sanırlar.”
(Kehf suresi, 18/103-104)
ir insan yıllarca ibadet edip güzel işler yapabilir; hayır işlerinde bulunabilir, infak edebilir… Ancak bir gün gelir, farkında bile olmadan yaptığı hatalar yüzünden tüm bu güzel ameller, kum saatinden akan kum taneleri gibi kayıp gider. Kur’an-ı Kerim’de, amelleri geçersiz kılacak bu türlü tavır ve tutumlara dair pek çok uyarı vardır. Bu durum “boşa çıkarmak, silip yok etmek” anlamlarına gelen “ihbat” kavramıyla ifade edilir. Peygamber Efendimiz, sevapları eritip bitiren günahlardan Allah’a sığınmayı tavsiye etmiştir. Buhârî, hadisişerifleri topladığı eseri el-Câmiu’s-Sahîh‘te bir başlık açarak, “Müminin farkına varmadan amelinin boşa gitmesinden korkması” konusunu işlemiş ve sahabenin bu husustaki hassasiyetine örnekler vermiştir.
Peki, bir mümin, hangi hatalar yüzünden amellerinin boşa gideceğini fark edemez? Kur’an-ı Kerim, bu tehlikeyi pek çok ayette açıkça bildiriyor. Üstelik bu ayetler yalnızca iman etmeyenleri ya da münafıkları muhatap almıyor; aynı zamanda Müslümanların da bu hatalara düşebileceğini bildiriyor. Gelin, amellerimizi boşa çıkarabilecek beş davranışı birlikte inceleyelim.
1. İyiliği başa kakmak
İyilik yapmak, dinimizin en çok teşvik ettiği davranışlardandır. Ancak bir iyiliğin gerçekten değerli olabilmesi için başa kakılmaması gerekir. Kişinin yaptığı iyiliği sürekli hatırlatması ya da iyilik yaptığı kimseden karşılık beklemesi, iyiliğin sevaplarını sıfırlayabilir. Bakara suresinin 264. ayetinde, yapılan iyiliği sürekli gündeme getirmenin, sadakları boşa götüreceği belirtilmiştir. Bu yüzden en güzel yol, iyilik yapılan kişinin bilinmemesi ya da iyiliğin unutulmasıdır.
2. Peygamberimize karşı saygısız davranmak
Efendimize yapılan saygısızlık, aynı zamanda onu peygamberlikle görevlendiren Allah’a da yapılmış olur. Hucurât suresinin ikinci ayetinde, Peygamberimize yüksek sesle hitap etmenin ve onunla laubali bir şekilde konuşmanın, insanın amellerini boşa çıkaracağı açıkça belirtilmiştir. Peygamberimizin yanında sesini yükseltmek bile Cenabıhak tarafından hürmetsizlik olarak kabul edilip amellerin iptaline sebep oluyorsa, Peygamberimizin getirdiği mesajlara saygısız davranmak, kendi arzu ve düşüncelerini onun isteklerinin üstünde tutmak, elbette ciddi mahrumiyetlere ve ilahi cezalara yol açar.
3. Gösteriş yapmak amacıyla amel işlemek
Bir hadisişerifte, ilimle meşgul olmuş ve ömür boyu Kur’an okumuş birinin mahşer günündeki durumu anlatılır. Allah, bu kişiye verdiği nimetleri hatırlatıp sorar: “Peki, bu nimetlere karşılık sen ne yaptın?” Adam, “İlim tahsil ettim, öğrenci yetiştirdim ve senin rızan için Kur’an okudum.” der. Bunun üzerine Allah, “Yalan söylüyorsun! Sen, âlim desinler diye ilim öğrendin. Ne güzel okuyor desinler diye Kur’an okudun. Bunlar da senin hakkında zaten söylendi.” buyurur ve o kişi, görevli meleklerce yüzüstü cehenneme atılır.
